Wentylacja w domu – Jak poprawić napływ powietrza do pomieszczeń?

Wymiana powietrza jest niezwykle ważna nie tylko dla osób przebywających wewnątrz, ale też kondycji samego budynku. Zalegające zbyt długo powietrze może być bardzo niebezpieczne dla mieszkańców ze względu na gromadzące się w nim zanieczyszczenia i szkodliwe substancje. Jak zatem zadbać, by napływ powietrza był wystarczający?

Rodzaje wentylacji w domu

Sposób zapewniania dopływu wystarczającej ilości powietrza jest uzależniony od rodzaju wentylacji, w jaki wyposażono dany budynek – nie w każdym przypadku można zastosować te same rozwiązania. Wyróżniamy następujące typy systemów wentylacyjnych:

Wentylacja naturalna (grawitacyjna) – najbardziej tradycyjny typ wentylacji, stosowany w budownictwie od dłuższego czasu. Jej działanie opiera się na różnicy ciśnień, a napływ powietrza zachodzi samoczynnie. Może być bezpiecznie wykorzystywana w pomieszczeniach z kominkami lub kotłami z otwartą komorą spalania. Dawniej powietrze dostawało się do budynków przez nieszczelności w stolarce okiennej. Obecnie jednak jest to praktycznie niemożliwe – nowoczesne okna są właściwie całkowicie szczelne. W związku z tym konieczne stało się kontrolowane rozszczelnienie okien. Najprostszym, a zarazem tanim, rozwiązaniem tej kwestii jest montaż nawiewników okiennych (które można znaleźć np. w ofercie polskiej firmy Brevis). Trzeba jednak pamiętać, że wentylacja grawitacyjna jest uzależniona od warunków atmosferycznych – przy dużej różnicy temperatury między wnętrzem a zewnętrzem (np. w sezonie grzewczym) może dochodzić do przesadnie intensywnego przepływu powietrza skutkującego wychłodzeniem pomieszczenia. Ryzyko takie jest ograniczone do minimum dzięki zastosowaniu automatycznych nawiewników ciśnieniowych.

Wentylacja mechaniczna wywiewna – ogólne zasady jej działania nie odbiegają zbytnio od wentylacji grawitacyjnej (wliczając w to sposób napływu powietrza). Jest między nimi jednak zasadnicza różnica – ciąg jest tutaj wywoływany sztucznie przy użyciu specjalnego wentylatora. Montuje się go na otworze wylotowym systemu wentylacji. Wentylator stabilizuje ciąg, zapewniając swobodny przepływ powietrza niezależnie od warunków atmosferycznych. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że bardzo łatwo można zamienić wentylację grawitacyjną w mechaniczną wywiewną – nie wymaga to ingerencji w kanały wentylacyjne, a jedynie montażu wspomnianego wentylatora.

Wentylacja hybrydowa – stanowi połączenie wentylacji grawitacyjnej z mechaniczną wywiewną. Od wywiewnej odróżnia ją to, że wentylator włącza się jedynie w przypadkach, gdy nie działa wentylacja grawitacyjna, np. przy zbyt małej różnicy temperatury powietrza. W normalnych warunkach wentylacja hybrydowa działa jak naturalna, ale nie powoduje wychłodzeń.

Wentylacja mechaniczna nawiewno-wywiewna – w jej przypadku mamy do czynienia z osobnymi kanałami wentylacyjnymi nawiewnymi i wywiewnymi, które spotykają się w centrali wentylacyjnej. Zarówno wywiew, jak i nawiew jest tutaj sterowany przez wentylatory. Do zalet tego typu wentylacji trzeba zaliczyć przede wszystkim łatwą regulację pracy i całkowitą niezależność od pogody. Ponadto do wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej można dołączyć także rekuperator. Urządzenie to umożliwia odzyskiwanie ciepła z wywiewanego powietrza – nowoczesne rekuperatory mogą osiągać sprawność odzysku ciepła na poziomie 90%! Dodatkowo taką wentylację można doposażyć w filtry i chłodzenie nawiewanego powietrza. Niestety trzeba się liczyć z wysokimi kosztami takiej instalacji – zarówno przy budowie, jak i eksploatacji. System wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej jest też całkowicie zależny od energii elektrycznej.

Jaka ilość świeżego powietrza powinna dopływać do każdego pomieszczenia?

To, jaki powinien być nawiew powietrza w danym pomieszczeniu, określa norma PN-03430 „Wentylacja w budynkach mieszkalnych zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej”. Wskazuje ona wielkość strumienia powietrza napływającego do poszczególnych pomieszczeń. Zgodnie z jej zapisami wymiana powietrza powinna odbywać się na poziomie:

W kuchni:

•    70 m³/h – w kuchni z oknem oraz z kuchenkę gazową lub węglową;
•    30 m³/h – w kuchni z oknem oraz z kuchenkę elektryczną w mieszkaniu dla 3 osób;
•    50 m³/h – w kuchni w mieszkaniu dla więcej niż 3 osób;
•    50 m³/h – w kuchni bez okna z kuchenkę elektryczną;
•    70 m³/h – w kuchni bez okna z kuchenkę gazową, obowiązkowo z mechaniczną wentylacją wywiewną (zaleca się także projektowanie urządzeń wentylacyjnych umożliwiających okresowe zwiększanie strumienia objętości powietrza do przynajmniej 120 m³/h).

W łazience:

•    50 m³/h – w łazience (tak z WC, jak i bez niego);
•    30 m³/h – w oddzielnym WC.

W pozostałych pomieszczeniach:

•    15 m³/h – w pomocniczym pomieszczeniu bez okien (np. garderoba, spiżarnia;
•    30 m³/h – w pokoju mieszkalnym oddzielonym od kuchni, łazienki i WC więcej niż dwojgiem drzwi lub w pokoju na wyższym poziomie w wielopoziomowym domu jednorodzinnym, lub mieszkaniu.

Warto przy tym zaznaczyć, że łazienki i kuchnie bez kuchenek gazowych można wentylować pośrednio, poprzez szpary pod drzwiami lub specjalne otwory w ich dolnej części.

Jak poprawić działanie domowej wentylacji?

Nawiew i przepływ powietrza w domu można poprawić przynajmniej na kilka sposobów. Nawet regularne czyszczenie kratek wentylacyjnych może mieć wyraźny wpływ na skuteczność wentylacji. Warto też pamiętać o regularnym czyszczeniu kanałów wywiewnych. Wyższą skuteczność można jednak osiągnąć przez:

Wentylację okienną

Jak już tutaj wspomniano, nawiewniki okienne to prosty i skuteczny sposób na umożliwienie pracy wentylacji grawitacyjnej. Można je także zakładać w budynkach z wentylacją hybrydową i mechaniczną wywiewną. Te niewielkie urządzenia umożliwiają kontrolowany przepływ powietrza bez konieczności otwierania okien, co jest niezwykle ważne w naszym klimacie ze względu na długi sezon grzewczy. Szczególnie poleca się nawiewniki ciśnieniowe. Dodatkowo mogą być także wyposażone w  filtry antysmogowe i antyalergiczne oraz tłumiki akustyczne.

Nasady kominowe

Specjalne wentylatory zakładane na kominach wentylacyjnych przekształcą wentylację naturalną w hybrydową. Pozwoli to ustabilizować ciąg i wyeliminować problem zbyt intensywnej wentylacji. To dość tanie rozwiązanie niewymagające ingerencji w system wentylacyjny – będzie działać sprawnie przy normalnych kanałach wywiewnych.

Wykorzystanie wentylacji mechanicznej

Sam wentylator wywiewny założony na komin wentylacyjny może znacznie usprawnić wymianę powietrza w budynku z wentylacją grawitacyjną. W połączeniu z turbiną nawiewną umożliwi dostosowanie napływającej ilości powietrza do aktualnych potrzeb. Dodając do tego rekuperator, uzyskamy zabezpieczenie przed stratami ciepła i zbyt niską temperaturą nawiewanego powietrza. Trzeba jednak pamiętać, że instalacja nawiewno-wywiewna wymaga gruntownej przebudowy systemu wentylacyjnego – warto pomyśleć o niej już na etapie planowania budowy domu.

Jakie mogą być skutki niewłaściwej wentylacji domu?

Pierwszym objawem zbyt słabej wymiany powietrza są zaparowane szyby – jasna oznaka nadmiernej wilgotności powietrza. Z czasem nagromadzona wilgoć przeniknie do ścian, doprowadzając w końcu do niszczenia murów. Duża wilgotność i wysoka temperatura sprzyjają także rozwojowi pleśni i grzybów. Nie tylko przyczyniają się one do alergii (ich zarodniki rozsiewają się wszędzie wokół), ale też mogą wnikać głęboko w ściany, gdy grzybnie rozwiną się wystarczająco mocno. Utrudni to ich wytępienie i doprowadzi do trwałych uszkodzeń ścian i sufitów (pleśń nie może wnikać w mury – rozwija się tylko na powierzchni).

Słaba wentylacja to także przyczyna gromadzenia się w pomieszczeniach różnych szkodliwych związków chemicznych, pochodzących m.in. z utleniania się lakierów na meblach. W dużych ilościach mogą one powodować podrażnienie skóry i dróg oddechowych oraz wywoływać reakcje alergiczne.

Jeśli powietrze zewnętrzne dopływa w za małych ilościach, tlen jest stosunkowo szybko wypierany przez będący produktem oddychania dwutlenek węgla – co powoduje  tzw. zużycie powietrza. Jest to szczególnie niebezpieczne w pomieszczeniach z piecami i kuchenkami gazowymi (oraz wszędzie tam, gdzie spalane jest jakieś paliwo) – zbyt mała ilość tlenu nie pozwala na całkowite spalanie paliw, co wytwarza tlenek węgla (tzw. czad). Jest to bezwonny i bezbarwny gaz, który ma wyższe powinowactwo z hemoglobiną – łączy się z nią zamiast tlenu, powodując niedotlenienie tkanek. Słaba wentylacja kuchni może więc powodować zatrucie tlenkiem węgla, a w ostateczności utratę życia. Nazwa „cichy zabójca” jest więc tutaj jak najbardziej na miejscu.

Przy częstym i długotrwałym przebywaniu w źle wentylowanych pomieszczeniach może dochodzić do rozwoju zespołu dolegliwości określanego jako tzw. syndrom chorego budynku (lub SBS od Sick Building Syndrome). Do objawów SBS zalicza się podrażnienia oczu i błon śluzowych gardło-nosa, zawrotami i bólami głowy, mdłościami, chronicznym przemęczeniem i omdleniami. Po dłuższym czasie dolegliwości te mogą rozwinąć się w poważniejsze schorzenia.

Skuteczna wentylacja – podsumowanie

Szczelne okna pozwoliły z jednej strony ograniczyć straty ciepła, a z drugiej właściwie całkowicie uniemożliwiły prawidłowe działanie wentylacji grawitacyjnej. Skutecznej wymianie powietrza nie sprzyjają także niestosowne praktyki typu zaklejanie kratki wentylacyjnej. Możliwość czerpania powietrza bez konieczności otwierania okien dają nam nawiewniki okienne. Dodatkowe zastosowanie wentylatorów wywiewnych może sprawić, że nawet najgorsza wentylacja grawitacyjna zacznie działać sprawnie. Alternatywnie można zastosować wentylację mechaniczną nawiewno-wywiewną z odzyskiem ciepła. Jest to jednak zdecydowanie bardziej kosztowne rozwiązanie.